Η ΜΗΛΟΣ ΜΑΣ

Η Μήλος μας

Ο ΠΙΛΟΤΟΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΒΕΡΓΗΣ , Ο ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ και Η ΑΛΥΚΗ ΜΗΛΟΥ

Απόψεις 312/15.2.2018 - Μια ιστορική συνεισφορά του κ. Γρηγόρη Μπελιβανάκη


Χάρις στον κ. Γεώργιο Κοτζιά, και το πολύτιμο αρχείο του, που με πολύ ευγένεια και φιλική διάθεση το μοιράζεται με τους άμεσα ενδιαφερομένους Μηλιούς, οι οποίοι του είναι ευγνώμονες γιαυτό, μπορούμε να προχωρήσωμε την ιστορική έρευνα του νησιού μας μερικά βήματα παραπέρα. Ένα απο τα δοκουμέντα αυτά, είναι και η εικονιζομένη απόδειξη της «Γενικής Αποθήκης Μήλου» του έτους 1834, που μας δίνει τις εξής χρήσιμες πληροφορίες τις οποίες μοιραζόμαστε, και εμείς με την σειρά μας,  με τους συμπολίτες μας:
 
  Βλέπομε ότι το 1834 υπήρχε στη Μήλο εν λειτουργία η Αλυκή Μήλου, στην οποία «επιστάτης» ήταν ο Αντώνιος (Σίμου) Βεργής, και «αποθηκάριος» ο Αναγνώστης Παναγιώτου. 
  Επιστάτης, είναι ο υπεύθυνος της παραγωγής του άλατος, που πριν την διακοπή των εργασιών της Αλυκής Μήλου, πριν μερικές δεκαετίες, ονομαζόταν «Επιτηρητής», και θυμόμαστε να υπηρετεί, τελευταία, στην θέση αυτή, ο μ. Αριστείδης Τσάμης. Πρίν απ’ αυτόν υπηρέτησε ο πατέρας του Σπύρος, και πριν απ’ αυτόν, θυμόμαστε τον Ευάγγελο Δημητρακόπουλο. 
  Αποθηκάριος, είναι ο οικονομικός διαχειριστής του παραγομένου άλατος. Ο οποίος πριν την παύση λειτουργίας της Αλυκής, ονομαζόταν «Διαχειριστής Μονοπωλίων» και θυμόμαστε στο πόστο αυτό τον Μιχαλάκη Χαλκουτσάκη (παπού του γεωπόνου Μιχ. Παπασωτηρίου), και τον αντικαταστάτη του, Δημήτρη Παπαιωάννου. 
  Εδώ βλέπομε πως η Αλυκή λειτουργούσε από τότε με ένα δυαδικό σύστημα. Ο Επιτηρητής «παρήγε» το αλάτι και το παρέδιδε στον Αποθηκάριο ο οποίος το διέθετε στο εμπόριο και εφόρτωνε καϊκια και βαπόρια, βάσει ωρισμένων κανόνων. Άλλοι υπάλληλοι στο εργοτάξιο ήταν ο αρχιεπιστάτης, δηλ. ο τεχνικός που εγνώριζε πρακτικά την διαδικασία παραγωγής του αλατιού με την μέθοδο της φυσικής εξατμίσεως του θαλασσινού νερού και ένας φύλακας που προστάτευε το υπαιθρίως αποθηκευόμενο αλάτι και τις εν γένει ευάλωτες εγκαταστάσεις. Κάθε τέλος καλοκαιριού, έπαιρνε, ο Επιμελητής, εποχικούς εργάτες, ντόπιους, για την συγκομιδή του αλατιού από τα αλοπήγια (τηγάνια). 
 
  Όσον αφορά τον Αντώνη Βεργή, κάτοικο Κάστρου Μήλου, υπήρξε σημαντική προσωπικότης της κοινωνίας της Μήλου κατά την εποχή της Επανάστασης. Υπήρξε αρχιπιλότος, εχρημάτισε πιλότος του άγγλου πλοιάρχου Χάμιλτον επί του πολεμικού πλοιου Camprian, είχε ορισθεί Έφορος Διδακτικών Καταστημάτων, έκανε ανασκαφές και εμπορευόταν αρχαιότητες, και υπήρξε «εισπράκτωρ» (με ότι σημαινει αυτό) της «Διοίκησης Μήλου», (με Διοικητήν τον εκ Σμύρνης, Ικέσιο -ή Ιωάννη- Λάτρη), η οποία «Διοίκησις» αντικατέστησε για κάποιο καιρό την «Επαρχία Μήλου». (Βλέπε «ΜΗΛΙΑΚΑ» Γ’ , άρθρο Γ. Χ. Παγώνη, και άρθρο Χαρ. Μπαμπούνη). 
  Όλοι οι πιλότοι πάνω σε ξένα πλοία, εδρούσαν ποικιλοτρόπως υπέρ του εθνικού συμφέροντος. Το ίδιο και ο Βεργής. Γιαυτόν, έχομε καταγεγραμμένο το εξής περιστατικό:
  Όταν οι Τούρκοι πολιορκούσαν το Ναύπλιο, οι υπερασπιστές του είχαν περιέλθει σε δεινή θέση. Και εάν νικούσαν οι πρώτοι, τότε θα έσβυνε η μοναδική φλόγα της Επανάστασης στην Πελοπόννησο. Τότε ο Χάμιλτον (που κατά πάσαν πιθανότητα ναυλοχούσε στην Μήλο) εθεώρησε αναγκαίο (ή διετάχθη) να επέμβη. Γιαυτό με το πλοίο του Cambrian έπλευσε με πάσα ταχύτητα, στο Ναύπλιο για να κάνει επίδειξη της παρουσίας του και του αγγλικού ενδιαφέροντος επί τόπου και να λύσει την πολιορκία. Αλλά λόγω της νηνεμίας, καθηλώθηκε έξω απο το Ναύπλιο, αναμένοντας άνεμο για τα πανιά του. Επειδη όμως ο χρόνος ήταν πολύτιμος, έστειλε τον Βεργή (όπως μας λέει ο Καμακάρης, στο βιβλίο του «Η Εθνανάστασις των Ελλήνων»), με μία κωπήλατη βάρκα του πλοίου, προς τους έλληνες υπερασπιστές του Ναυπλίου με ένα σημείωμα, γραμμένο στα γαλλικά, που έλεγε απλώς: «Έρχομαι». Ο Βεργής κατάφερε να επιδώσει το σημείωμα στους πολιορκημένους, που με αυτό το σημείωμα ανεθάρρησαν και κράτησαν τις θέσεις τους μέχρι που φύσηξε ο άνεμος και έφθασε επι τέλους ο Χάμιλτον, και οι Τούρκοι, βλέποντας πως είχαν πλέον να κάνουν και με την Αγγλία, έλυσαν την πολιορκία. 
  Το όνομα Βεργής δεν υπάρχει πλέον στην Μήλο. Τελευταία φορά εντοπίζεται στην Αίγυπτο, όπου είχαν συρρεύσει πληθος Μηλίων, που σταδιοδρόμησαν ως πιλότοι και διοικητικοί υπάλληλοι της Διώρυγας του Σουέζ. 
 
 Όσον αφορά τον Αναγνώστη Παναγιώτου (ή Παναγιωτάκη), υπήρξε σημαντική φυσιογνωμία των Κρητικών Αγώνων, κατά τους χρόνους της Ελληνικής Επαναστάσεως. Είχε φτάσει τον βαθμό του πεντακοσίαρχου και με άλλους επτά υπό τον Αρμοστή Αφεντούλιεφ, αποτελούσαν την διοίκηση της επαναστατημένης Κρήτης, για κάποιο καιρό. Είχε προταθεί για την θέση του επικεφαλής του αγώνα, αλλά προτιμήθηκε ένας άσχετος με την Κρήτη (εδώ ο Αφεντούλιεφ) για να μην αναπτυχθεί  ζηλοφθονία μεταξύ των λοιπών οπλαρχηγών. 
  Είχε διαθέσει όλη του την περιουσία υπέρ του πολέμου. Στην Μήλο ήρθε πάμπτωχος, και πέσανε λυτοί και δεμένοι για να του εξασφαλίσουν τουλάχιστον μια θέση στην Αλυκή, για να εξασφαλίσει το ψωμί του. Ο Παπαδοπετράκης («Ιστορία των Σφακίων», Επανέκδοση Αθήναι 1971, σελ. 431) αναφέρει -μεταξύ άλλων- τα εξής: 

  

  «…ο πολυπαθής Αναγνώστης Παναγιώτου είχε να λάβει περί τας 25 χιλιάδας δίστηλα μετρητά και πλείονα τούτων εις ατομικάς του εγγυήσεις, δια τας οποίας κατεδικάσθη εν Μήλω και πάν ότι είχε και αυτά τα φορέματα της γυναικός του ηναγκάσθη να πωλήσει. Και εν τούτοις με όλας αυτού τας θυσίας, μ’ όλας τας σπουδαίας εν τω αγώνι υπηρεσίας και τον βαθμόν ον είχε …., μόλις κατώρθωσε διά πολλών μεσιτών να ικανοποιηθεί, διορισθείς εν Μήλω φύλαξ του άλατος με 40 δρχ. τον μήνα. Ταύτα και πλείστοι άλλοι έπαθον Σφακιανοί.  
 
   Όταν μετά την Επανάσταση του 1821, και την Συνθήκη του Λονδίνου κατά την οποίαν η Κρήτη έμεινε εκτός των συνόρων της Ελλάδος, έφυγαν πολλοί Κρήτες απο την Μεγαλόννησο, μεταξύ των οποιων και ο Παναγιώτου και υπάρχει το ενδεχόμενο (σύμφωνα με πολύ χλωμές πληροφορίες) πως επήγε αρχικά στην Πελοπόννησο, και μετά κατέληξε στην Μήλο. Πράγμα λίαν πιθανόν αφού το ίδιο έγινε και με τους Δεληγιαννάκηδες, που είχαν πάει -αρχικά- στο Τολό της Αργολίδας, και άλλους. Δεν γνωρίζομε σε ποιό χωριό της Μήλου κατοίκησε ο Αναγνώστης. Μόνο για τον γιο του Γιάννη, έχομε την πληροφορία πως ήταν γραμμένος στους εκλογικούς καταλόγους του Αδάμαντα, και βγάζομε το συμπέρασμα πως αυτός, τουλάχιστον, ήταν δημότης και κάτοικος Αδάμαντος.
 
  Στην Μήλο το επώνυμο το φέρουν, σήμερα, τρείς οικογένειες. Η μία του κ. Γιάννη Παναγιώτου, Δ/ντή του Δημοτ. Σχολείου Αδάμαντος, κατοίκου Αδάμαντος πλέον, η δεύτερη, του κ. Θέμη Παναγιώτου, Διοικητικού Υπαλλήλου της ΔΕΗ, κατοίκου Τρυπητής, και του θείου των ανωτέρω,  κ. Αντώνη Παναγιώτου ή Κορέα, κατοίκου, και αυτού, Τρυπητής. Έπίσης, υπήρξαν -μέχρι πριν μερικές δεκαετίες- και άλλοι Παναγιώτου, όπως ο (†) Ιωάννης Παναγιώτου ή Τέντης, στην Πλάκα, υποδηματοποιός, που διετέλεσε και πρόεδρος της Κοινότητος Πλάκας, και ο (†) παππα-Γιώργης Παναγιώτου ή Τέντης, παππάς της Ζεφυρίας και μετά του Πέραν Τριοβασάλου. 
  Εάν οι παραπάνω κατάγονται από τον Αναγνώστη, ή τους αδελφούς του, ή από κάποιον συνώνυμο γηγενή Πελοποννήσιο, δεν το γνωρίζομε. Μην ξεχνάμε ότι μετά την καταστροφή της Χώρας, ήρθαν από την Πελοπόννησο πολλοί, και Μωραίτες, και Τσάκωνες, και Παγώνηδες κλπ κλπ. Οι ίδιοι οι απόγονοι δεν γνωρίζουν, ούτε έχουν -απ’ όσο τουλάχιστον γνωρίζομε- αποδεικτικά στοιχεία στα χέρια τους. 
 Αξιζει να σημειωθεί, εδώ, ότι πολλοί Κρητικοί που ήλθαν στο νησί μας, ως πρόσφυγες, δεν έμειναν στον Αδάμαντα αλλά σε άλλα χωριά. Αυτοί αφωμοιώθηκαν με το ντόπιο στοιχείο και οι απόγονοί τους μιλάνε, σήμερα, για την Κρήτη, κάπως θολά, ενώ άλλοι, καθόλου. Όπως και οι Χαλκουτσάκηδες (επί Δασκαλογιάννη, μάλιστα), οι Κολιαράκηδες, οι Ψαθάδες (Τσουρουπάκηδες), επίσης οι Κουρμουλάκηδες, κ.α. Γιαυτό και λίγοι γνωρίζουν την αρχική κρητική αταγωγή των και λίγοι μιλούν γιαυτήν. 
 
  Η παραπάνω δημοσιευομένη απόδειξη της «Γενικής Αποθήκης Μήλου», δηλαδή αυτής που ονομάσθηκε αργότερα: «Αποθήκη Μονοπωλείων Μήλου», δείχνει πως ο Αναγνώστης Παναγιώτου δεν ήταν, ακριβώς, «φύλαξ» της Αλυκής, όπως μας παραδίδει ο Παπαδοπετράκης, τουλάχιστον στον συγκεκριμμένο χρόνο, αλλά «αποθηκάριος». Διαφορά μικρή, και πρακτικά, ίσως άνευ σημασίας, αλλά υπαρκτή. Και, πάντως, μία γνώση επί πλέον, για την ιστορία του νησιού μας. 

 

Ακολουθήστε μας