Του Δρ Ευάγγελου Κυριαζόπουλου

Ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής μου το έχω αφιερώσει στην ελληνική ναυτική παράδοση. Αναπόσπαστο στοιχείο της παράδοσης αυτής είναι τα παραδοσιακά σκάφη και τα καρνάγια. Σε πείσμα της σύγχρονης εποχής οι εναπομείναντες ελάχιστοι καραβομαραγκοί προσπαθούν και παλεύουν.

Ήταν ένα από τα θέματα πρόκληση, όταν ανέλαβα το Αύγουστο του 2019 τη θέση του Γενικού Γραμματέα. Δυστυχώς, οι καρναγιέρηδες αντιμετωπίζονταν από την Πολιτεία ως καταπατητές, που καταλάμβαναν παράνομα τον αιγιαλό, ασχέτως αν σε κάποιες περιπτώσεις τα καρνάγια αυτά βρίσκονται στο ίδιο σημείο για αιώνες. Πολύ πριν γεννηθούμε εμείς. Πολύ πριν δημιουργεί το σύγχρονο ελληνικό κράτος.

Την τελευταία κυβερνητική περίοδο κάναμε πράγματα που δεν είχαν γίνει ποτέ, με σκοπό να οργανώσουμε για πρώτη φορά τον κλάδο, με βάση τα σύγχρονα δεδομένα. Μεταξύ των άλλων, το 2020 νομοθετήσαμε την απαλλαγή των καρνάγιων από την ανάγκη έκδοσης απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων και συνάμα την υποχρέωση τήρησης γενικών περιβαλλοντικών όρων. Το 2021 νομοθετήσαμε ρυθμίσεις που αντιμετωπίζουν το κύριο πρόβλημα της παραχώρησης χώρου στον αιγιαλό και την παραλία καθώς και του τρόπου υπολογισμού του ανταλλάγματος. Ενώ πρόσφατα νομοθετήσαμε τη σύσταση Μητρώου Κατασκευαστών Παραδοσιακών Σκαφών με σκοπό να πιστοποιηθούν τα παραδοσιακά καρνάγια και να λάβουν στη συνέχεια και μόνο αυτά συγκεκριμένα ευεργετήματα (νομοθετικά, χρηματοδοτικά κ.ά.) από την Πολιτεία.

Δυστυχώς, πάνω από 60 καρνάγια και κάτω από 100, έχουν μείνει στη χώρα καθώς κάποια από αυτά δεν λειτουργούν σταθερά. Οι τεχνίτες σήμερα είναι μετρημένοι στα δάχτυλα. Εμείς από τη μεριά μας προσπαθούμε να περιορίσουμε τα προβλήματα, ώστε οι νέες γενιές καραβομαραγκών να εξασκούν αναπόσπαστα την τέχνη τους και από την άλλη, σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Επαγγελματικής Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας, έχουμε πρόσφατα δημιουργήσει δύο επαγγελματικές σχολές τεχνιτών ναυπηγοεπισκευής στο Πέραμα και τη Σύρο, οι οποίες θα ενσωματώσουν και την ειδικότητα του τεχνίτη ναυπηγοξυλουργού. Παράλληλα, τέτοια σχολή προβλέπεται να λειτουργήσει και στην Κάσο.

Στόχος μας είναι να τροποποιηθεί και να βελτιωθεί περαιτέρω το θεσμικό πλαίσιο, που διέπει τα "παραδοσιακά σκάφη". Οι διαδικασίες χαρακτηρισμού απλοποιούνται, τυποποιούνται, αναδεικνύοντας τον ρόλο του καρνάγιου, του κατασκευαστή δηλαδή. Προς τούτο το Υπουργείο διενήργησε διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Σημειώνουμε ότι το Υπουργείο Ναυτιλίας, έχει χαρακτηρίσει ως "παραδοσιακά" 553 πλοία αναψυχής, τα οποία απολαμβάνουν φορολογικών και λοιπών κινήτρων.

Βασική κατεύθυνση είναι ότι τα φορολογικά και άλλα ευεργετήματα να τα λαμβάνουν όχι μόνο τα παραδοσιακά αλλά και τα υπόλοιπα ξύλινα σκάφη, αρχής γενομένης πέρυσι με τον νόμο που ψηφίσαμε για τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου για τα πλοία αναψυχής.

Τα ελληνικά παραδοσιακά σκάφη οφείλουν, όμως, να ευεργετούνται από ένα καλύτερο φορολογικό συντελεστή, προκειμένου να ενισχυθεί περαιτέρω η παραδοσιακή ναυπηγική τέχνη και τα ελληνικά καρνάγια.

Η απόφαση της πολιτείας προ 5-6 περίπου ετών για περιορισμό του αλιευτικού στόλου, ο οποίος αριθμούσε 17.000 σκάφη, με επιδότηση της καταστροφής τους, οδήγησε στο δραστικό περιορισμό των καρνάγιων στη χώρα.

Το γεγονός αυτό έχει επιφέρει σημαντική ζημιά στο οικονομικό και κοινωνικό γίγνεσθαι, ιδιαίτερα της νησιωτικής χώρας, καθώς επίσης και σημαντική απώλεια επιστημονικής γνώσης και ιστορικής μνήμης. Τα σκάφη αυτά θα μπορούσαν να συνεχίσουν να λειτουργούν είτε αλλάζοντας χρήση ή διατηρούμενα ως μουσειακά εκθέματα.

Στην κατεύθυνση προστασίας τους, για το μέλλον, πρόσφατα νομοθετήσαμε τη δυνατότητα να χαρακτηρίζονται ως παραδοσιακά και τα αλιευτικά σκάφη που πληρούν τα κριτήρια.

Θέλω στο σημείο αυτό να επισημάνω δύο εξαιρετικά σημαντικά σημεία που πρέπει να αξιολογηθούν από όλους μας:

Το πρώτο αφορά στο πώς αντιμετωπίζουμε το παραδοσιακό σκάφος. Είναι ΛΑΘΟΣ -με κεφαλαία γράμματα - να αντιμετωπίσουμε το σκάφος ως "πολιτιστικό προϊόν", ως "απειλούμενο πολιτιστικό αγαθό" κ.ο.κ. Από τη στιγμή που το δούμε έτσι θα βλέπουμε τα τρεχαντήρια μόνο σε φωτογραφίες, σε κάποιες παλιές ταινίες ή σε κάποια μουσεία. Το ξύλινο σκάφος πρέπει να παραμείνει ζωντανό, είτε ως αλιευτικό, είτε ως τουριστικό είτε ως εμπορικό. Η εργασία του καραβομαραγκού πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ζωντανή τέχνη και όχι ως τέχνη που διδασκόμαστε σε κάποια "ελίτ" εργαστήρια για το πώς π.χ. έφτιαχναν οι πρόγονοι μας τσαρούχια και φουστανέλες.

Το δεύτερο είναι το πώς αντιμετωπίζουμε ως σύγχρονη κοινωνία το παραδοσιακό σκάφος. Είναι ΛΑΘΟΣ - πάλι με κεφαλαία γράμματα - τα ξύλινα αλιευτικά σκάφη να εξαφανιστούν από την "εικόνα" των λιμένων μας. Ήμουν ομιλητής στο 2ο συνέδριο Yachting. Καθ’ όλη τη διάρκεια του συνεδρίου έπαιζαν βίντεο του ΕΟΤ. Οι μισές εικόνες που προβάλλονταν σε κάθε διαφημιστικό σποτ είχαν μια ψαρόβαρκα και έναν ψαρά που χαμογελά. Σε όλα τα σποτ! Αυτές τις εικόνες θέλει να δει ο επισκέπτης όταν θα έρθει στην Ελλάδα. Δυστυχώς, εξοβελίζουμε από τους λιμένες μας τα ψαροκάικα, τα θεωρούμε ασχήμια. Προτιμούμε τα τουριστικά, τα κότερα, που έρχονται κάποιους μήνες τον χρόνο. Χρειάζεται ισορροπία και κατανόηση από όλες τις πλευρές. Η Ελλάδα δεν πρέπει να καταντήσει ένας "ψεύτικος" τόπος διακοπών. Άλλωστε η σύγχρονη τουριστική τάση κάνει λόγο για τουρισμό εμπειριών. Τι καλύτερο π.χ. από τον αλιευτικό τουρισμό με ένα παραδοσιακό τρεχαντήρι.

Ως Υπουργείο Ναυτιλίας έχουμε εστιάσει στην οργανωμένη καταγραφή των παραδοσιακών ναυπηγικών γραμμών, της παραδοσιακής ιστιοφορίας και των παραδοσιακών ναυπηγείων.

Για τον λόγο αυτό έχουμε υποβάλει στο ΕΣΠΑ 2021-2027 πρόταση για εκπόνηση μελέτης για την αποτύπωση προτύπων παραδοσιακών ναυπηγείων (περίπου 6), για την αποτύπωση ναυπηγικών γραμμών και καταγραφή κατασκευαστικών λεπτομερειών παραδοσιακών σκαφών (περίπου 50 διαφορετικών ειδών και παραλλαγών), των ειδικότερων τεχνικών και λεπτομερειακών χαρακτηριστικών τους και της ιστιοφορίας τους (περίπου 6 διαφορετικές ιστιοφορίες).

Επίσης, έχει υπογραφεί Μνημόνιο Συνεργασίας ανάμεσα στο Υπουργείο και το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, που αφορά στη διαφύλαξη και προβολή της πρόσφατης ναυπηγικής παράδοσης και την ανάδειξη της πολιτιστικής αξίας των ξύλινων σκαφών, τα οποία ναυπηγήθηκαν κυρίως από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα μέσω της συγκρότησης και ανάπτυξης μίας ψηφιακής συλλογής αρχείων από τα αρχεία του Κλάδου Επιθεώρησης Πλοίων του Υπουργείου Ναυτιλίας.

Όλα αυτά κάτω από την ομπρέλα του Ινστιτούτου Ιστορίας της Εμπορικής Ναυτιλίας, των Λιμένων & του Λιμενικού Σώματος "Ναυκράτης" του Υπουργείου Ναυτιλίας, που αναμένουμε άμεσα να θεσμοθετηθεί, καθώς το νομοσχέδιο είναι ήδη έτοιμο.

• Ο Δρ. Ευάγγελος Κυριαζόπουλος είναι Γενικός Γραμματέας Λιμένων Λιμενικής Πολιτικής και Ναυτιλιακών Επενδύσεων του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής

Πηγή:capital.gr