Στις 24-25 Ιουνίου του 2017 η ομάδαGrafasDiving επισκέφθηκε το νησί της Σίφνου. Σκοπός της επίσκεψης, πέρα από ορισμένες νέες έρευνες, ήταν και η κατάδυση στο αεροσκάφος Mk13 Vickers Wellington ανοιχτά από τον κόλπο της Χρυσοπηγής.
Την 25η Ιουνίου 2017, η ομάδα του Αντώνη Γράφα καταδύθηκε πλησίον της τοποθεσίας Χρυσοπηγή στην νήσο Σίφνο όπου με ίδια μέσα, την βοήθεια του ντόπιου αλιέα Χρήστου Βεντούρη και την υποστήριξη του Sifnos Diving Center, εντόπισε εκ νέου και πραγματοποίησε κατάδυση σε ένα αεροσκάφος Vickers Wellington, τύπου Mk.XIIΙ, το οποίο χτυπήθηκε από γερμανικά αντιαεροπορικά πυρά την νύχτα της 7ης Νοεμβρίου 1943 με αποτέλεσμα να πραγματοποιήσει αναγκαστική προσθαλάσσωση στα νοτιοανατολικά της Σίφνου.
Το ναυάγιο του αεροσκάφους, το οποίο είχε εντοπισθεί μεταπολεμικά από ντόπιους ψαράδες και οι πληροφορίες για την ύπαρξη του οδήγησαν στο να εντοπιστεί επακριβώς από την ελληνική Πολεμική Αεροπορία, ερευνήθηκε για πρώτη φόρα το 2014 από εξαμελή ομάδα ελλήνων αυτοδυτών υπό τον Νίκο Βασιλάτο. Το Vickers Wellington υπήρξε ένα βρετανικό δικινητήριο αεροσκάφος, το οποίοχρησιμοποιήθηκε από την βρετανική Βασιλική Αεροπορία (Royal Air Force) κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου σε πολλά μέτωπα ως βομβαρδιστικό, ναρκοθετικό, αναγνωριστικό και ανθυποβρυχιακό .
Ξεκίνησε να κατασκευάζεται το έτος 1936 και η παραγωγή του συνεχίστηκε έως το 1945. Κατασκευάστηκαν περισσότερα από 11.000 αεροσκάφη αυτού του τύπου και τα γενικότερα τεχνικά χαρακτηριστικά του βασικού μοντέλου ήταν:
Τύπος: Βομβαρδιστικό και ανθυποβρυχιακό μέσου βεληνεκούς
Κατασκευαστής: Vickers-Armstrongs Ltd.
Μήκος: 19,69 μέτρα
Εκπέτασμα (μήκος από την άκρη του αριστερού έως την άκρη του δεξιού πτερυγίου): 26,27 μέτρα
Ύψος: 5,31 μέτρα
Επιφάνεια πτερύγων: 78,1 τετραγωνικά μέτρα
Βάρος (άδειο): 8.435 κιλά
Μέγιστο βάρος απογείωσης: 12.955 κιλά
Κινητήρες: 2 x Bristol Pegasus (ο τύπος Mk.XIII έφερε 2 x Hercules XVII των 1.735 hp)
Ισχύς: 1.050 hp έκαστος
Μέγιστη ταχύτητα: 378 χιλιόμετρα την ώρα
Αυτονομία: 4.106 χιλιόμετρα
Μέγιστο ύψος: 5.490 μέτρα
Πλήρωμα: 6 άτομα
Ενδεικτικός οπλισμός: Έξι έως οκτώ πολυβόλα διαμετρήματος .303 Browning (7,62 X 63 χιλ.) και δυνατότητα μεταφοράς τορπιλών και βομβών.
Ιστορικό του Vickers Wellington Mk.XIII (MP.705)
Την 5η Νοεμβρίου 1943, δυο περίπου μήνες μετά την ιταλική συνθηκολόγηση και ενώ η μαχητική διεκδίκηση των Δωδεκανήσων βρισκόταν εν εξελίξει ανάμεσα στις γερμανικές και τις συμμαχικές δυνάμεις, αναχώρησαν από το Πόρτο Ράφτη και το Λαύριο δεκατρία αποβατικά πλοιάρια (Pionier-Landungsboote), δυο μεταγωγικά (Pionier-Führungsboote) και οκτώ J-Boote, συνοδευόμενα από δυο ακταιωρούς (R-Boote), τρία παράκτια προστατευτικά (GA-Boote) και δυο ανθυποβρυχιακά (UJ-Boote).
Επρόκειτο για μια νηοπομπή του γερμανικού Πολεμικού Ναυτικού (Kriegsmarine) η οποία είχε ως άμεσο επιχειρησιακό στόχο την μεταφορά τμημάτων του γερμανικού 10ου Σώματος Αεροπορίας (X. Fliegerkorps) στα Δωδεκάνησα. Η νηοπομπή έφερε την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Λεοπάρδαλη» (γερμ. Unternehmen „Leopard“) και είχε ως έμμεσο στόχο την ενίσχυση της φρουράς και των αεροδρομίων στις πρόσφατα από τον γερμανικό στρατό κατειλημμένες νήσους Ρόδο και Κω.
Ένα από τα δυο συνοδευτικά ανθυποβρυχιακά πλοία ήταν το UJ-2102 (πρώην γιώτ BRIGITTE, 437 ΚΟΧ, του έλληνα βιομήχανου Ευγενίδη) το οποίο τελούσε υπό τις διαταγές του υποπλοίαρχου Gero Kleiner και το οποίο ένα σχεδόν χρόνο πριν, στις 16 Νοεμβρίου 1942, είχε βυθίσει κοντά στο ακρωτήριο Καφηρέας (Εύβοια) το ελληνικό βασιλικό υποβρύχιο ΤΡΙΤΩΝ (κυβ. Επαμεινώνδας Κοντογιάννης).
Η πορεία της νηοπομπής θα περνούσε από τις Κυκλάδες όπου με περεταίρω ενίσχυση σκαφών της Kriegsmarine από την Σύρο, θα συνέχιζε μέσω του στενού Πάρου-Νάξου προς την Αμοργό για να ακολουθήσει από εκεί πορεία προς τα Δωδεκάνησα.
Την 7η Νοεμβρίου 1943 η νηοπομπή μετά από επανειλημμένες συμμαχικές επιθέσεις στην περιοχή της Παροναξίας, με κύρια ανάμεσα τους την επίθεση των βρετανικών αντιτορπιλικών HMS PENN και HMS PATHFINDER η οποία είχε ως αποτέλεσμα την βύθιση του γερμανικού πλοίου GA 45 (πρώην ΕΛΕΝΗ Σ.), αναγκάστηκε να υποχωρήσει και να ζητήσει καταφύγιο στον κόλπο της Νάουσας και των Μαρμάρων στην Πάρο.
Περιμένοντας εκεί έλαβε την διαταγή να ανασυνταχθεί και να συνεχίσει την πορεία της προς την Αμοργό, ενώ δυο γερμανικά αποβατικά τύπου MFP (Marinefährpram) και έξι Pionier-Landungsboote διατάχθηκαν να κατευθυνθούν υπό την διοίκηση του UJ-2102 (Kptlt. Gero Kleiner) στο λιμάνι της Νάξου όπου κατέπλευσαν και αγκυροβόλησαν το απόγευμα της ίδιας ημέρας.
Την ίδια ακριβώς ημερομηνία ένα βρετανικό αεροσκάφος τύπου Vickers Wellington Mk.XIIΙ της 38ης Μοίρας της RAF, με κωδικό MP.705 και εξαμελές πλήρωμα αποτελούμενο από τον Καναδό σμηναγό F/O Robert (Bob) Watson Adams (J/12210 RCAF, κυβερνήτη), τον F/O Arthur John Spencer (133746 RAFVR, συγκυβερνήτη), τον Αυστραλό Sgt. Travers Kilfera Falkiner (AUS400701 RAAF, βομβαρδιστή) και πολυβολητές τον F/Sgt. D. Broome (1030902 RAF), τον Sgt. J. B. Farrell (1268415) και τον Sgt. W. Trowbridge (1163901), απογειώθηκε στις 20:00 η ώρα από την Berka της Λιβύης με σκοπό την διεκπεραίωση επιχείρησης η οποία είχε ως στόχο την ναρκοθέτηση της εισόδου του λιμανιού της Νάξου.
Το αεροσκάφος το οποίο έφτασε στην Νάξο στις 22:00 περίπου η ώρα, ξεκίνησε την ναρκοθέτηση της εισόδου του λιμανιού. Ενώ είχε ποντίσει 16 νάρκες και η επιχείρηση βρισκόταν εν εξελίξει, έγινε αντιληπτό λόγω της νηνεμίας και του έντονου φωτός του φεγγαριού από το γερμανικό ανθυποβρυχιακό UJ-2102, το οποίο μαζί με τα υπόλοιπα γερμανικά πλοιάρια άρχισε να βάλει εναντίον του με ισχυρά αντιαεροπορικά πυρά.
Το Vickers Wellington δέχτηκε βολές στο δεξί φτερό και τον κινητήρα με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να εγκαταλείψει την περιοχή με νοτιοδυτική κατεύθυνση και να πραγματοποιήσει λίγο αργότερα αναγκαστική προσθαλάσσωση στα νοτιοανατολικά της Σίφνου, πλησίον της Χρυσοπηγής.
Όλοι οι επιβαίνοντες διασώθηκαν, κατάφεραν να φθάσουν στην ακτή με την σωστική λέμβο του αεροσκάφους και αφού τους προσφέρθηκε άπλετη βοήθεια από τους κατοίκους της Σίφνου, κατάφεραν στην συνέχεια να διαφύγουν και να φθάσουν σώοι στην Αγγλία στα μέσα Δεκεμβρίου του 1943.
Το έτος 1966 ο κυβερνήτης του Vickers Wellington, καναδός σμηναγός Robert (Bob) Watson Adams, επέστρεψε με την σύζυγο του στην Σίφνο όπου και ξανασυναντήθηκε με τους ντόπιους που συνέδραμαν εκείνον και τους άνδρες του κατά την διάρκεια των ημερών που παρέμειναν στο νησί. Από την συνάντηση αυτή προέκυψε ένα ντοκιμαντέρ του Αντώνη Γ. Τρούλλου για την καναδική τηλεόραση με τον τίτλο “This song belongs to freedom”.
Το ναυάγιο
Το αεροναυάγιο του Vickers Wellington Mk.XIIΙ (MP. 705), βρίσκεται επικαθήμενο με το κάτω μέρος της ατράκτου σε επίπεδο και αμμώδη βυθό στο βάθος των 75 μέτρων, ενώ ο νοητός άξονας του αεροσκάφους έχει κατεύθυνση βόρεια. Η άτρακτος, τα πτερύγια, οι κινητήρες και όλα τα υπόλοιπα τμήματα του αεροσκάφους παραμένουν ως ενιαίο σώμα, χωρίς να έχει γίνει προς το παρών ορατό κάποιο ρήγμα ή σημαντική φθορά. Στον δεξιό κινητήρα υπάρχουν τα υπολείμματα ενός διχτυού, ενώ η υπόλοιπη άτρακτος παραμένει καθαρή από αλιευτικά εργαλεία.
Στο άνω τμήμα του το ASV Mk. II ραντάρ και ο ιστός της κεραίας του ασυρμάτου είναι έντονα καλυμμένα με βένθος, αλλά παραμένουν ευκρινώς ορατά. Τα πολυβόλα του πρόσθιου θαλάμου βρίσκονται στην θέση τους και είναι στραμμένα προς τα κάτω αγγίζοντας τον βυθό. Η έντονη καμπύλωση των ελίκων δείχνει ότι οι κινητήρες του αεροσκάφους ήταν εν κινήσει κατά την στιγμή της προσθαλάσσωσης. Η εξωτερική κάλυψη της ατράκτου δεν υπάρχει πλέον, με αποτέλεσμα να είναι παντού διακριτός ο γεωμετρικός γεωδαιτικός σκελετός του αεροσκάφους, επιτρέποντας ενίοτε μια ματιά στο εσωτερικό του.
Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα καλοδιατηρημένο και σε εξαιρετική κατάσταση βρισκόμενο Vickers Wellington, το οποίο λόγω της δράσης του και της συμμετοχής του στις μάχες διεκδίκησης των Δωδεκανήσων αποτελεί σήμερα έναν από τους ελάχιστους ανακαλυφθέντες ιστορικούς μάρτυρες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στον βυθό του Αιγαίου.
DG
Πηγές:
Koronewski, Evan: Spokesperson, Media Relations Office, Department of National Defence / Government of Canada
ORB 38 RAF Squadron (TNA AIR 27/400)
KTB der 21. UJ-Flottille (NARA)
KTB des kommandierenden Admiral Ägäis
Λεβογιάννης, Νίκος Ι.: Νεότερη ιστορία της Νάξου 1800 – 2000, Αθήνα 2017
Αρχείο Μανώλη Μπαρδάνη
Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ, 5 Ιουλίου 2014
Pitchford, Graham: “Shot Down and On the Run” The RCAF and Commonwealth aircrews who got home from behind enemy lines, 1940-1945, edit. The Dundurn Group, Toronto 2003
“This song belongs to freedom”: Ντοκιμαντέρ του Αντώνη Γ. Τρούλλου για την καναδική τηλεόραση
