Η εισήγηση που παρουσίασε ο προϊστάμενος της διεύθυνσης περιβάλλοντος και χωρικού σχεδιασμού Δωδεκανήσου Πάνος Βενέρης, για την πορεία υλοποίησης του ΠΕΣΔΑ νοτίου Αιγαίου ήταν αυτή που ξεχώρισε, στη  12η ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΣΥΝΟΔΟ ΦοΔΣΑ  με θέμα «Η ώρα των λύσεων στη διαχείριση των απορριμμάτων».

Η σύνοδος ολοκληρώθηκε χτες στη Θεσσαλονίκη και σε αυτήν η διεύθυνση, είχε την ευκαιρία να παρουσιάσει την εμπεριστατωμένη δουλειά που έγινε στην περιφέρεια από τις αρμόδιες υπηρεσίες της με κύριο χαρακτηριστικό τη μοναδικότητά της καθώς είναι μοναδικό και το πολυνησιακό σύμπλεγμα σε αντίθεση με άλλες περιοχές της Ευρώπης αλλά και άλλες νησιωτικές περιοχές.

Σχολιάζοντας και συγχαίροντας το έργο που έγινε ο αντιπεριφερειάρχης Γιάννης Φλεβάρης τόνισε ότι «βάζει ισχυρές βάσεις και επιλέγει κατευθύνσεις που οδηγούν στην εξεύρεση λύσης για το πολύπλευρο και ακανθώδες ζήτημα της διάθεσης στερεών αποβλήτων σε μικρότερα νησιά. 

Η εισήγηση της ΠΝΑΙ η οποία παρουσιάστηκε από τον προϊστάμενο της διεύθυνσης περιβάλλοντος και χωρικού σχεδιασμού Δωδεκανήσου Πάνο Βενέρη και ενεργοποιεί τη σύνθετη όψη των δράσεων στα μικρότερα νησιά για τη διάθεση των στερεών αποβλήτων.

Σύμφωνα με τον ίδιο «το πρόβλημα μπορεί να εξυπηρετηθεί μόνο με τη διάθεση ικανοποιητικών κονδυλίων στην περιφέρεια νοτίου Αιγαίου για μεταφορά σε κατάλληλους και διαμορφωμένους κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα χώρους διάθεσης και οι πόροι αυτοί έπρεπε να εξευρεθούν αφού πρωτίστως κατανοήσει η κυβέρνηση, η ΕΕ και φορείς την έννοια της νησιωτικότητας ή ακόμα πιο απλά πώς είναι η ζωή των κατοίκων και ο κύκλος των δραστηριοτήτων τους που συνεπάγεται και παραγωγή αποβλήτων σε ένα νησί 3000, 1.000 ή λιγότερων κατοίκων».

Η εισήγηση της περιφέρειας αναφέρει μεταξύ άλλων και τα εξής:

Επιγραμματικά, στο επικαιροποιημένο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) της Περιφέρειας νοτίου Αιγαίου περιλαμβάνονται και τα εξής:
• Προβλέπεται η εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων.
• Δίνεται προτεραιότητα στη διαλογή στην πηγή και προωθείται η δημιουργία πράσινων σημείων σε όλους τους Δήμους (τουλάχιστον ένα πράσινο σημείο ανά Δήμο).
• Καθιερώνεται σύστημα χωριστής συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών σε τέσσερα ρεύματα, (χαρτί / χαρτόνι, μέταλλα, πλαστικά, γυαλί) καθώς και χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων (με ειδικές προβλέψεις για χώρους μαζικής εστίασης και αναψυχής).
• Προβλέπεται η δημιουργία μονάδων βιολογικής επεξεργασίας (κομποστοποίηση) για κάθε Δήμο, οι οποίες θα διαχειρίζονται αποκλειστικά βιοαπόβλητα μετά από διαλογή στην πηγή.
• Προωθείται η οικιακή κομποστοποίηση και η χρήση των αποβλήτων ως ζωοτροφές με υψηλό στόχο χωριστής συλλογής, 20% των παραγόμενων βιοαποβλήτων.
• Προβλέπεται ενίσχυση της χωριστής συλλογής έντυπου χαρτιού.
• Προτείνεται η δημιουργία τεσσάρων μονάδων επεξεργασίας σύμμεικτων ΑΣΑ στα νησιά Ρόδος, Κως, Σύρος και Νάξος, καθώς εκτιμάται ότι οι Δήμοι αυτοί παράγουν το 60% κ.β.των ΑΣΑ της Περιφέρειας και με τη χωριστή συλλογή, ως αποκλειστική μέθοδο, δεν είναι εφικτή η επίτευξη των στόχων εκτροπής των βιοαποδομήσιμων ΑΣΑ.
• Για τα μικρά νησιά: μικρές Κυκλάδες, Αντίπαρο, Θηρασιά, Χάλκη, Αρκιοί, Ψέριμο και Τέλενδο προβλέπεται η δυνατότητα θαλάσσιας μεταφοράς σύμμεικτων ΑΣΑ στα γειτονικά νησιά: Νάξο, Πάρο, Θήρα, Πάτμο, Ρόδο και Κάλυμνο αντίστοιχα, προκειμένου για επεξεργασία ή/και τελική διάθεση. 

Λόγω αντικειμενικών δυσκολιών στην υλοποίηση ΧΥΤ, στην Κάλυμνο, την Κάσο, τη Σίκινο και την Κίμωλο (επέκταση), παραμένει η εναλλακτική της θαλάσσιας μεταφοράς για την περίπτωση κατά την οποία οι δυσκολίες υλοποίησης ΧΥΤ δεν εξαλειφθούν.
• Προβλέπεται η χωροθέτηση και αδειοδότηση κινητών εγκαταστάσεων διαχείρισης ΑΕΚΚ και η υλοποίηση των προτεινόμενων Χ.Υ.Τ.Αδρανών σε κάποια νησιά σε συνδυασμό με μονάδες ανακύκλωσης με κατάλληλο εξοπλισμό θα συμβάλλει στην αποφυγή της ανεξέλεγκτης διάθεσης στο έδαφος αδρανών αποβλήτων, τα οποία δεν έχουν υποστεί προεπεξεργασία και δύναται να περιλαμβάνουν επικίνδυνα και μη επικίνδυνα απόβλητα.
• Προβλέπεται η αποκατάσταση των υφιστάμενων ΧΑΔΑ και ο περιορισμός των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την αποκατάστασή τους και την ταφή μόνο των υπολειμμάτων.

Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης με έμφαση τη Διαλογή στην Πηγή
Για όλα τα νησιά, έχουν εκπονηθεί και εγκριθεί τα αντίστοιχα Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης  τα οποία επιγραμματικά περιλαμβάνουν:
1. Δραστηριότητες πρόληψης και διαλογής στην πηγή, σε επίπεδο δήμου μέσω των οποίων επιδιώκεται η εκτροπή του μεγαλύτερου μέρους των απορριμμάτων με ορίζοντα το χρονικό διάστημα μέχρι το 2020. Περιλαμβάνουν, κυρίως:
• Ένα δίκτυο κάδων για την προδιαλογή οργανικών και ανακυκλώσιμων υλικών σε διακριτά ρεύματα, ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες σε κάθε Δήμο.Ειδική πρόβλεψη πρέπει να αφορά την ξεχωριστή συλλογή των αποβλήτων κήπου (κλαδέματα κλπ).

• Ένα δίκτυο «πράσινων σημείων» με διευρυμένο ωράριο λειτουργίας, για τη συγκέντρωση υλικών που δεν κατευθύνονται στους κάδους όπως ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, συσσωρευτές, ελαστικά, ογκώδη αντικείμενα, τυχόν συγκεντρωμένες μεγάλες ποσότητες ανακυκλώσιμων από πολίτες, επιχειρήσεις, υπηρεσίες, σχολεία και την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης – ανταλλαγής υλικών όπως ρουχισμού, επίπλων και παλαιών αντικειμένων κλπ
• Ένα σύστημα αποκομιδής και μεταφοράς που αφορά τα αναγκαία οχήματα, τους χώρους στάθμευσης και τους σταθμούς μεταφόρτωσης με την πρόβλεψη ότι σταδιακά θα μειώνεται η ανάγκη για μεταφόρτωση και μεταφορά σύμμεικτων απορριμμάτων

• Δράσεις υποκίνησης της συμμετοχής των πολιτών

2. Δραστηριότητες κομποστοποίησης - διαλογής - διαχωρισμού σε επίπεδο Δήμου ή ομάδας Δήμων. Περιλαμβάνουν κυρίως:
• Χώρους υποδοχής και διαλογής των κάδων ανακυκλώσιμων με την πρόβλεψη ότι το υπόλειμμα δηλαδή τα ανεπιθύμητα υλικά στους κάδους των ανακυκλώσιμων θα μειώνεται σταδιακά όσο αυξάνονται τα διακριτά ρεύματα.
• Μονάδες διαχείρισης βιοαποβλήτων για την κομποστοποίηση των προδιαλεγμένων οργανικών τη συσκευασία και τη διάθεση του παραγόμενου κόμποστ.
• Αποκεντρωμένες μονάδες μηχανικής διαλογής των σύμμεικτων που εξακολουθούν να συλλέγονται στους πράσινους κάδους με πρόβλεψη στη διαστασιολόγηση ότι οι ποσότητες των σύμμεικτων σταδιακά θα μειώνονται.
• Εργαστήρια ανάκτησης ανταλλακτικών, επισκευής-ανακατασκευής υλικών.
 3. Χώροι Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων σε επίπεδο ομάδας Δήμων
• Οι αναγκαίοι ΧΥΤΥ, στο πλαίσιο μιας εκτεταμένης εφαρμογής της λογικής της αποκεντρωμένης ολοκληρωμένης διαχείρισης, αφενός θα υποδέχονται ολοένα και λιγότερα σύμμεικτα που θα αποτελούν το υπόλειμμα της διαδικασίας ανακύκλωσης και αφετέρου, θα υποδέχονται υπολείμματα με διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά αφού θα αφαιρείται ολοένα και μεγαλύτερο μέρος των οργανικών, των ειδικών και τοξικών αποβλήτων και των ανακυκλώσιμων και συνεπώς θα έχουν μικρότερη περιβαλλοντική όχληση. 

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ – ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
ΧΥΤΑ
ΧΥΤΑ διαθέτουν αρκετά νησιά (Ρόδος 2, Κως, Σύμη, Τήλος, Λειψοί, Αγαθονήσι, Νίσυρος, Κάρπαθος, Αστυπάλαια, Πάτμος, Σύρος, Πάρος – Αντίπαρος, Μύκονος, Κύθνος, Σέριφος, Φολέγανδρος, Κίμωλος, Αμοργός, Ανάφη, Ίος, Νάξος). Είναι επίσης υπό υλοποίηση η επέκταση ΧΥΤΑ Κω, η ολοκλήρωση του 2ου κύτταρου ΧΥΤΑ Καρπάθου, ο ΧΥΤΑ Κέας και ο Χυτά Σίφνου. Ωστόσο, πλην εξαιρέσεων (στα μεγάλα νησιά) οι περισσότεροι έχουν προβλήματα λειτουργίας για πολλούς λόγους (έλλειψη προσωπικού κλπ) ενώ ορισμένοι λειτουργούν σαν ΧΑΔΑ. 

Στο ΠΕΣΔΑ Νοτίου Αιγαίου προβλέπονται τα έργα:  Ολοκληρωμένη διαχείριση ΑΣΑ Μήλου, ΧΥΤ Καλύμνου, ΧΥΤΥ Τήνου & μονάδα κομποστοποίησης, ΧΥΤ Άνδρου, Ολοκληρωμένη διαχείριση ΑΣΑ Θήρας, Ολοκληρωμένη διαχείριση ΑΣΑ Λέρου, Επέκταση ΧΥΤΑ Σύρου, Επέκταση ΧΥΤ Ρόδου,  Ολοκληρωμένη διαχείριση ΑΣΑ Πάρου, ΧΥΤ Κάσου, ΣΜΑ - ΣΜΑΥ Χάλκης, ΧΥΤ Σικίνου ή ΣΜΑ Σικίνου, Διαχείριση ΑΣΑ Κιμώλου, Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης ΑΣΑ ν. Ρόδου, Ολοκληρωμένη διαχείριση ΑΣΑ Δήμου Κω ΜΕΑ Σύρου και κατασκευή νέου κυττάρου ΧΥΤΥ, Ολοκληρωμένη διαχείριση ΑΣΑ Δ. Νάξου & Μ. Κυκλάδων, Διαχείριση ΑΣΑ ΑντιπάρουΈχουν  προταθεί - ενταχθεί σε άλλες (πλην ΠΕΠ νοτίου Αιγαίου) χρηματοδοτικές πηγές (ΥΜΕΠΕΡΑ κλπ) τα έργα: Κατασκευή ΧΥΤΑ Κέας, Μελέτες ωρίμανσης Μονάδας Κομποστοποίησης Δήμου Πάρου και μελέτες ωρίμανσης του έργου επέκτασης του ΧΥΤΑ Πάρου, Δράσεις για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση Αστικών Αποβλήτων Δήμου Λέρου, Δράσεις για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση Αστικών Αποβλήτων Δήμου Μήλου (πηγή: Διαχειριστική Αρχή Νοτίου Αιγαίου).

Επίσης, ο Δήμος Ρόδου προχωρά με πρόταση που έχει υποβληθεί στη Γ.Γ.ΣΔΙΤ για τη δημιουργία Μονάδας Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) που προβλέπεται στον ΠΕΣΔα ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη διαγωνισμός για την αξιοποίηση βιοαερίου από το ΧΥΤΑ βόρειας Ρόδου.

Θεωρητικά, οι περισσότεροι ΧΑΔΑ των νησιών έχουν καταστεί ανενεργοί ή έχουν αποκατασταθεί.
Επίσημα οι λειτουργούντες ΧΑΔΑ είναι:  της Καλύμνου, Λέρου, Πάτμου, Σικίνου, Σίφνου, Θήρας, Κέας για τους οποίους προβλέπεται η αποκατάστασή τους αφού λειτουργήσουν οι νόμιμες δομές.
Ωστόσο, το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο από αυτό που εμφανίζεται στα χαρτιά, διότι ορισμένοι ΧΥΤΑ λειτουργούν στην ουσία σαν ΧΑΔΑ ενώ ορισμένοι ανενεργοί η αποκατεστημένοι ΧΑΔΑ έχουν μεταφερθεί σε άλλη θέση!
Και βέβαια, υπάρχουν είτε μικρές είτε μεγάλες εστίες απορριμμάτων διάσπαρτες  στα νησιά ορισμένες εκ των οποίων είναι μεγαλύτερες από ενεργό ΧΑΔΑ.
Έτσι, το πρόβλημα των παράνομων χωματερών τείνει μεν να μετριασθεί, όμως παραμένει μεγάλο αν λάβει κανείς υπ’ όψη κανείς την κλίμακα των νησιών και το εύθραυστο οικοσύστημά τους.

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ – ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ 
ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ
Είναι ο μεγάλος ασθενής
Παρότι αποτελεί την κύρια κατεύθυνση τόσο του ΕΣΔΑ όσο και του ΠΕΣΔΑ, βρισκόμαστε ακόμη στα αρχικά στάδια.
Η «διαλογή στην πηγή» είναι σχεδόν ανύπαρκτη (πλην της Ερμούπολης Σύρου που διαθέτει σύστημα με τρεις κάδους, χαρτί, γυαλί, μέταλλο – πλαστικό)  και το μεγαλύτερο μέρος γίνεται μέσω των μπλε κάδων  που στη συνέχεια οδηγούνται για διαλογή στα ΚΔΑΥ για να καταλήξουν τα τελικά ανακυκλώσιμα  στις μονάδες της ηπειρωτικής χώρας καθότι ολοκληρωμένη Μονάδα Επεξεργασίας Αποβλήτων δεν υφίσταται ακόμη στα νησιά.
Σύγχρονο ΚΔΑΥ λειτουργεί από φέτος στη Ρόδο, ενώ υπάρχει και σε αρκετά άλλα νησιά (Κως, Άνδρος, Μήλος, Φολέγανδρος, Θήρα, Μύκονος, Σύρος, Πάρος – Αντίπαρος, Νάξος κλπ)

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ – ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ 
ΥΛΙΚΑ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΕΩΝ – ΕΚΣΚΑΦΩΝ
Επίσης ο μεγάλος ασθενής.
Πλην ορισμένων νησιών των Κυκλάδων, δεν υπάρχουν εγκαταστάσεις διαχείρισης ΑΕΚΚ με αποτέλεσμα παντός είδους «μπάζα» να εναποτίθενται παράνομα και να προκαλούν περιβαλλοντική υποβάθμιση σε σημαντικές εδαφικές εκτάσεις των νησιών.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η διαχείριση των στερεών αποβλήτων στη νησιωτική Ελλάδα και ιδιαίτερα στο νότιο Αιγαίο, έχει τόσες ιδιαιτερότητες όσες και η ίδια η φύση των νησιών.
Για την ορθολογική τους διαχείριση, απαιτείται χρήμα, χρόνος και δημιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης.
Μπορεί τα βήματα που έχουν γίνει σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες να είναι αρκετά, ωστόσο είμαστε ακόμη πολύ πίσω από τους τιθέμενους στόχους.

Αξίζει να προσπαθήσουμε λίγο περισσότερο  και βέβαια τα νησιά να αποτελέσουν απόλυτη προτεραιότητα για την Πολιτεία, διότι προσφέρουν πολλά στην Εθνική Οικονομία δίχως να απολαμβάνουν αντίστοιχων ανταλλαγμάτων αλλά και διότι κάποια στιγμή η Συνταγματική επιταγή της περίφημης «νησιωτικότητας» πρέπει να αρχίσει να γίνεται πράξη!...