Η εξυπνάδα σε έναν σκύλο -πόσω μάλλον σε ένα κυνηγόσκυλο- είναι ένα «μυστήριο» που γοητεύει… Ομως, τι είναι η «εξυπνάδα»; Μήπως υπάρχουν διαφορετικά είδη «εξυπνάδας»;
Αραγε, όπως υπάρχουν τεστ κατάταξης της ευφυΐας στους ανθρώπους, κάτι ανάλογο θα μπορούσε να ισχύσει και στους σκύλους; Και αν ναι, υπάρχουν όντως κάποιες φυλές κυνηγετικών σκύλων που είναι πιο έξυπνες από άλλες;
Για τον πολύ τον κόσμο, ο έξυπνος σκύλος είναι εκείνος που …υπακούει! Τα πράγματα με τα κυνηγόσκυλα όμως δεν είναι τόσο απλά…Υπάρχει πάντα και μια άλλη όψη που λέει ότι το κυνηγόσκυλο δεν μπορεί να αξιολογείται μόνο έτσι. Δεν μπορεί δηλαδή να είναι ένας σκύλος – «ρομπότ», καθώς καλείται συνεχώς να εργαστεί και να εκτελέσει την αποστολή του σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον, όπου η άμεση υπακοή χωρίς κριτικό πνεύμα και «πρωτοβουλία» μπορεί να γίνει πλήρως αντιπαραγωγική!
Στους σκύλους φέρμας, οι δύο μεγάλες κατηγορίες είναι αυτές των ηπειρωτικών και των βρετανικών φυλών. Ομως, ούτε τα ηπειρωτικά ούτε τα βρετανικά κυνηγόσκυλα είναι όλα ίδια… Ενα Μπρετόν είναι πολύ διαφορετικό από ένα Ντράτχααρ ή από ένα Σπινόνε, καθώς ανάμεσά τους υπάρχουν σοβαρές διαφορές στις «κλίσεις» τους, συνδεδεμένες με τη γεωγραφία και το πολιτιστικό υπόβαθρο του τόπου στον οποίο «γεννήθηκαν», χρησιμοποιήθηκαν και εκτράφηκαν...
Παραδείγματος χάριν, οι γαλλικοί, ισπανικοί και ιταλικοί σκύλοι γεννιούνται ως «σκύλοι για πουλιά» (ίσως και κάποιο λαγό), ενώ από τους σκύλους γερμανικής προέλευσης απαιτήθηκαν επιπλέον αποδόσεις (ιχνηλασία, σκληρότητα απέναντι στα σαρκοβόρα, καθήκοντα φύλαξης και άμυνας κλπ.). Εξ ορισμού λοιπόν, οι ηπειρωτικές φυλές που προέρχονται από τη γερμανική «σχολή» αντιπροσωπεύουν ένα διαφορετικό ταμπεραμέντο, με μεγαλύτερη κλίση στην υπακοή, υπό τη στενή έννοια.
Οσον αφορά τις βρετανικές φυλές, ένα Σέττερ δεν είναι ίδιο με ένα Πόιντερ, ακριβώς όπως ένα ιρλανδικό δεν είναι Γκόρντον… Ωστόσο, όλες αυτές οι φυλές είναι «λουλούδια» από τον ίδιο «μίσχο»! Και ποιο είναι το στοιχείο που ενώνει όλες αυτές τις φυλές; Μα η ανάγκη να εργασθούν και να καλύψουν πιο ανοιχτά και εκτεταμένα εδάφη σε σχέση με τους τόπους που εργάζονται τα ηπειρωτικά, μια επιλογή δηλαδή που μοιραία έστρεψε την εκτροφή περισσότερο στην έρευνα, στη φέρμα και στην εργασία σε ζεύγη, παρά στο απόρτ…
Η υπακοή...
Μια ευρεία όμως έρευνα είναι για ένα κυνηγόσκυλο… το «συνώνυμο» της αυτονομίας στην απόφαση: ο σκύλος δηλαδή πρέπει να είναι σε θέση να αξιολογεί την κατάσταση και να αποφασίζει τι πρέπει να κάνει. Η αδιαφορία που συχνά δείχνουν οι χρήστες των Πόιντερ και των Σέττερ για το απόρτ μπορεί να συσχετιστεί και με το μικρότερο ενδιαφέρον που συχνά δείχνουν για την… προδιάθεση των σκύλων τους στην υπακοή!
Αντιθέτως, οι κάτοχοι ηπειρωτικών κυνηγόσκυλων δύσκολα κάνουν τέτοιες «εκπτώσεις»… Αρκεί να σκεφτούμε πως από τα γερμανικά σκυλιά απαιτείται όταν απορτάρουν από μια λίμνη, πρώτα να παραδώσουν την πάπια στον κυναγωγό τους, και έπειτα να τιναχθούν για να απαλλάξουν το τρίχωμά τους από το νερό!
Οι μελέτες...
Οι επιστήμονες φτάσανε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει διαφορετικών ειδών «εξυπνάδα» και ότι αυτά συνδυάζονται σε διαφορετικά ποσοστά στο ίδιο «άτομο»… Ο StanleyCoren-ένας Αμερικανός ψυχολόγος- μελέτησε εις βάθος την εξυπνάδα στον σκύλο, αναπτύσσοντας μια θεωρία για την ύπαρξη… τριών τύπων εξυπνάδας:
1) η εξυπνάδα στην εργασία και η αντίληψη στην εκπαίδευση,
2) η ικανότητα της προσαρμογής
3) η ενστικτώδης εξυπνάδα.
Δυστυχώς, αν και στο βιβλίο του «Hεξυπνάδα του σκύλου» περιγράφει και τα τρία είδη «εξυπνάδας», αναλύει εις βάθος μόνο την πρώτη…
Για να τη «μετρήσει» μάλιστα, ο Corenμελέτησε τις διάφορες φυλές ως προς την προδιάθεση των σκύλων να υπακούν και να εκτελούν μια προκαθορισμένη σειρά ασκήσεων.
Βάσει αυτών των τεστ, λοιπόν, προέκυψε η «ταξινόμηση» της εξυπνάδας σε 6 «ζώνες» ως εξής:
- Από 1 έως 10 βαθμούς: οι πιο έξυπνες φυλές!
- Από 11 έως 26 βαθμούς: εξαιρετικοί σκύλοι εργασίας
- Από 27 έως 39 βαθμούς: αποδόσεις στην εργασία και στην υπακοή άνω του μέσου όρου.
- Από 40 έως 54 βαθμούς: μεσαίες αποδόσεις στην εργασία και στην υπακοή στον μέσον όρο.
- Από 55 έως 69 βαθμούς: αποδόσεις στην εργασία και στην υπακοή, κάτω του μέσου όρου!
- Από 70 έως 79 βαθμούς: χαμηλές αποδόσεις στην εργασία και στην υπακοή.
Με βάση, λοιπόν, αυτή την ταξινόμηση, πού βρίσκονται οι σκύλοι φέρμας; Λίγο – πολύ παντού!
Η κατάταξη...
Το πρώτο που εμφανίζεται σε καλή θέση είναι το Κούρτσχααρ, καταλαμβάνοντας τον αριθμό 17 στην ταξινόμηση της «εξυπνάδας» στην εργασία και αντίληψης στην εκπαίδευση... Ακολουθεί σε κοντινή απόσταση το Επανιέλ Μπρετόν με 19, το Βαϊμαράνερ με 21 και το Βίζσλα με 25. Για να συναντήσουμε σκύλο φέρμας κάποιας βρετανικής φυλής πρέπει να κατέβουμε πιο χαμηλά στην κατάταξη, με το Γκόρντον Σέττερ να έχει 34 βαθμούς, το Ιρλανδικό Σέττερ 35 και το Αγγλικό Σέττερ 37…
Tο Πόιντερ είναι στη θέση 43, κοντά στο Ντράτχααρ που είναι στη θέση 44 και στο Κόρθαλς που καταλαμβάνει τη θέση 46! Η συνολική κατάταξη για όλες τις φυλές – κυνηγετικές και μη- μετράει 79 θέσεις, κάτι που σημαίνει ότι μερικές φυλές σκύλων φέρμας καταλαμβάνουν μια θέση μέτρια προς υψηλή, ενώ οι υπόλοιπες είναι περίπου στην μέση. Γενικά οι σκύλοι φέρμας δεν είναι σε κακή θέση, καθώς εμφανίζουν μια προδιάθεση στην υπακοή, κυμαινόμενης μεταξύ «καλής» και «επαρκούς»…
Τα ηπειρωτικά εμφανίζονται πιο «έξυπνα», με το Κούρτσχααρ και το Επανιέλ Μπρετόν να διεκδικούν «αριστεία»… Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι οι σκύλοι που εξέτασε ο Corenεκτράφηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες και οι γραμμές αίματος είναι διαφορετικές από τις δικές μας, οπότε συχνά διαφοροποιούνται και τα κριτήρια επιλογής.
Το Μπρετόν, παραδείγματος χάριν, είναι ένα σκυλί μορφολογικά διαφορετικό (πιο λυγερό και ψηλό στα άκρα) από το δικό μας Μπρετόν, και στις Η.Π.Α. θεωρείται πολύ καλός σκύλος συντροφιάς. Συχνά το βλέπουμε να αγωνίζεται σε αγώνες ατζίλιτι και υπακοής, όπου εκθειάζεται ένα άλλο είδος εξυπνάδας.
Διαφορές...
Το ίδιο συμβαίνει με τα Βαϊμαράνερ κα τα Βίζσλα… Υπάρχουν βέβαια εκτροφείς που τα επιλέγουν για κυνηγετικούς σκοπούς, αλλά είναι μόνο… μια μικρή μερίδα από το σύνολο! Δεν μπορώ επίσης να κατανοήσω τη θέση 44 για το Ντράτχααρ, έναν σκύλο που εμείς θεωρούμε έναν αληθινό «στρατιώτη». Τι το κάνει να κατεβαίνει τόσο χαμηλά στην κατάταξη «εξυπνάδας»; Προφανώς στις Η.Π.Α. είναι διαφορετικά τα κριτήρια στην επιλογή, αλλά και διαφορετικές οι μέθοδοι διαχείρισης των κυνηγετικών φυλών.
Το Ντράτχααρ είναι ένας μεγάλος σκύλος, αλλά αν δεν ξέρουμε να τον εκπαιδεύσουμε και να τον διαχειριστούμε, δεν θα επιτύχουμε ποτέ τίποτα. Πιο κατανοητή, αντίθετα, είναι η «διαφορά» που εμφανίζεται στην κατάταξη μεταξύ ηπειρωτικών και βρετανικών φυλών.
Το Γκόρντον αναδείχτηκε ως το πιο υπάκουο και δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί τον θεωρούν το… πιο «ηπειρωτικό» των αγγλικών φυλών.
Ο ηπειρωτικός σκύλος φέρμας γεννιέται και αναπτύσσεται με σκοπό να είναι ένας βοηθός γενικών καθηκόντων, ενώ ο αγγλικός είναι ένας… ειδικευμένος σκύλος φέρμας.
Ο βρετανικός σκύλος φέρμας κυνηγάει σε χώρους πολύ πιο ανοιχτούς από εκείνους όπου, κατά μέσο όρο, θα έπρεπε να εργασθεί ο ηπειρωτικός… Ο κυνηγός ζητάει από ένα ηπειρωτικό κυνηγόσκυλο να συνεργάζεται με πιο στενό τρόπο μαζί του, εκτελώντας, όταν χρειαστεί, εντολές που αναζητούν ένα υψηλό επίπεδο υπακοής.
Τα αγγλικά, αντίθετα, είναι… διαφορετικά! Ο κυναγωγός, λαμβάνοντας υπόψη το διαφορετικό πλαίσιο εντός του οποίου εκτράφηκαν και χρησιμοποιήθηκαν αυτοί οι σκύλοι, αναγκάζεται να τους δίνει μεγαλύτερη ελευθερία!
Μορφές «εξυπνάδας»
Η εκτροφή των αγγλικών φυλών έχει δώσει έμφαση στην έρευνα και στην συναίνεση, καθώς και σε προσόντα όπως η πρωτοβουλία και η αυτονομία στη λήψη αποφάσεων.
Ενας σκύλος που εργάζεται σε απόσταση από τον κυνηγό πρέπει να αποφασίζει μόνος του, και αυτό σημαίνει ότι σε μεγάλο βαθμό είναι πιο «ανεξάρτητος» από τον άνθρωπο. Η θέση των αγγλικών σκύλων στη μέση της κατάταξης είναι αποτέλεσμα αυτής της «διακύμανσης», μεταξύ υπακοής και ανεξαρτησίας.
Ο Coren, όμως, περιγράφει στο βιβλίο του και άλλες ενδιαφέρουσες «πλευρές» της εξυπνάδας του σκύλου, όπως την «ικανότητα στην προσαρμογή» και την « ενστικτώδη εξυπνάδα»…. Η «ικανότητα στην προσαρμογή» είναι η δυνατότητα του σκύλου να λύνει προβλήματα, να ξεπερνάει εμπόδια με τη λογική, να ομαδοποιεί πληροφορίες σε μια σωστή απάντηση ή να ανακαλύπτει καινούργιους τρόπους για να εφαρμόζει πληροφορίες που ήδη κατείχε σε καινούργιες περιβαλλοντικές συνθήκες… Και αυτή η ικανότητα στην επίλυση των προβλημάτων είναι πολύ μεγάλη στους σκύλους φέρμας! Αξιολογώντας την εξυπνάδα στην εργασία και την αντίληψη στην εκπαίδευση, «μετράμε» πόσα ο σκύλος καταφέρνει να κάνει για τον άνθρωπο. Αντιθέτως, αξιολογώντας την ικανότητα στην προσαρμογή, σταθμίζουμε πόσα ο σκύλος καταφέρνει να κάνει για τον εαυτό του.
Ο σκύλος φέρμας δέχεται να κάνει κάτι που του αρέσει μαζί σας, αποδέχεται τις εντολές σας, αλλά δεν είναι «σκλάβος»… Μαζί με τις εντολές σας, μυρίζει τον αέρα και ερωτά ταυτόχρονα το μυαλό του και τα πιο αταβιστικά ένστικτά του!
Η «ενστικτώδης» εξυπνάδα είναι η τρίτη και τελευταία πλευρά της εξυπνάδας του σκύλου που εξέτασε ο Coren… Πρόκειται για τις γενετικά προκαθορισμένες ικανότητες και συμπεριφορές του σκύλου, δηλαδή τις έμφυτες κλίσεις και συμπεριφορές.
Η ενστικτώδης εξυπνάδα είναι η κινητήρια δύναμη που παρακίνησε τον άνθρωπο να δημιουργήσει τις 400 και πάνω αναγνωρισμένες φυλές σκύλων που γνωρίζουμε σήμερα! Η «ενστικτώδης νοημοσύνη» είναι ένα σημείο- κλειδί, που όμως ο χώρος δεν επαρκεί για να αναλυθεί σε αυτό το τεύχος…
ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ;
Οπως είναι αυτονόητο, οι τρεις «εξυπνάδες» που προαναφέρθηκαν αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, και αυτό περιπλέκει την κατανόησή τους….
Η ενστικτώδης, πάντως, νοημοσύνη έχει και άλλους σκοπούς να επιτελέσει στις διάφορες φυλές.
Γι' αυτό και συμπίπτει με την προδιάθεση του σκύλου να εκτελεί μια συγκεκριμένη εργασία ή - μερικές φορές- να αρνείται εντελώς να εκτελέσει κάποια άλλη!
Αντζελα Γαλάτη για το Έθνος Κυνήγι
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΧΑΡΗΣ ΓΚΙΚΑΣ
