ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ ΚΑΙ ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ ΜΑΣ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΊ
Κύριε Δήμαρχε, κύριοι Δημοτικοί Σύμβουλοι
Όπως γνωρίζετε, τα τελευταία χρόνια υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον από εταιρείες για εγκατάσταση μεγάλων αιολικών πάρκων στα νησιά των Κυκλάδων. Στη Μήλο εκτός από αιολικό πάρκο σχεδιάζεται και μεγάλη μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμία υψηλής θερμοκρασίας. Προς το παρόν έχουν υποβληθεί στην Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) οι σχετικές αιτήσεις για άδειες παραγωγής. Δεν γνωρίζουμε πότε και ποιές από αυτές τις άδειες θα εγκριθούν, και με ποια κριτήρια θα γίνει η αξιολόγηση. Πάντως η διαδικασία θα επιταχυνθεί λόγω της διασύνδεσης των νησιών με το ηπειρωτικό δίκτυο, έργο που βρίσκεται σε φάση σχεδιασμού και θα υλοποιηθεί τα αμέσως επόμενα χρόνια. Κάποιοι θέλουν να μετατρέψουν τα νησιά σε πάρκα παραγωγής ενέργειας και μιλούν για αντισταθμιστικά οφέλη προς τους κατοίκους, όμως δεν αναφέρουν τίποτα για το μέγεθος των εγκαταστάσεων και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Στα ερωτήματα αυτά θα απαντήσουμε, στοχεύοντας στην έγκαιρη και αξιόπιστη ενημέρωση όσων θα υποστούμε τις επιπτώσεις. Επίσης ελπίζουμε τα στοιχεία που θα παραθέσουμε να ληφθούν υπόψη και να συνεισφέρουν στην ορθή λήψη αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο αλλά και από τους αρμόδιους για θέματα ΑΠΕ Κρατικούς φορείς.
1 . Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και κλιματική αλλαγή.
Κάθε νησί οφείλει να συνεισφέρει στην παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της χώρας μας στα πλαίσια της προσπάθειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η υποχρέωση αυτή αφορά εγκατάσταση μονάδων ΑΠΕ μικρής ισχύος, ανάλογης με την ενέργεια που καταναλώνει το κάθε νησί. Τέτοιες μονάδες έχουν περιορισμένες επιπτώσεις και μπορούν εύκολα να ενταχθούν στο νησιωτικό τοπίο. Επίσης με την κατάλληλη επιλογή τεχνολογίας μπορούν να είναι χρήσιμες για τα νησιά, συνεισφέροντας στην ενεργειακή αυτάρκεια, στην αξιοπιστία εφοδιασμού και στην σταθερότητα του συστήματος. Αντίθετα, τα προτεινόμενα σχέδια αφορούν μονάδες ΑΠΕ με ισχύ και μέγεθος πολλαπλάσια από τις τοπικές ανάγκες προκειμένου να τροφοδοτούν το ηπειρωτικό δίκτυο. Κάτι τέτοιο θα μετατρέψει τα νησιά σε πάρκα παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας, πράγμα που συμφέρει οικονομικά τους ιδιώτες παραγωγούς λόγω του πλούσιου αιολικού, ηλιακού και γεωθερμικού δυναμικού. Όμως δεν συμφέρει τους κατοίκους των νησιών αφού μπορεί να βλάψει το περιβάλλον, την τοπική οικονομία και την υγεία. Στη συνέχεια θα αναλύσουμε τους παράγοντες που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας.
2 . Η φέρουσα ικανότητα των νησιών.
Τα νησιά μας είναι τόποι μικροί σε έκταση και απομονωμένοι. Κάθε δραστηριότητα γίνεται έντονα αισθητή και επιδρά σε όλες τις υπόλοιπες λόγω του περιορισμένου χώρου που είναι διαθέσιμος. Αυτό ακριβώς ονομάζεται «φέρουσα ικανότητα» και καθορίζει την δυνατότητα των νησιών να δεχθούν ανθρώπινες παρεμβάσεις και κάθε είδους εγκαταστάσεις. Αν υπερβούμε την φέρουσα ικανότητα του τόπου οι πιο ευαίσθητες δραστηριότητες θα παραγκωνιστούν από τις πιο ισχυρές και η ανάπτυξη δεν θα είναι πλέον βιώσιμη. Όσο αφορά τη Μήλο, έχουμε μια εξορυκτική βιομηχανία μεγάλης κλίμακας με ορατές και μετρήσιμες επιπτώσεις στο περιβάλλον, τον αναπτυσσόμενο τουριστικό τομέα και την προστατευόμενη περιοχή NATURA η οποία καταλαμβάνει περίπου το 50% της έκτασης του νησιού. Μια νέα βιομηχανική δραστηριότητα μεγάλης κλίμακας όπως είναι η παραγωγή 120MW ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμία υπερβαίνει τις δυνατότητες του νησιού στα πλαίσια της βιώσιμης ανάπτυξης. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις θα έχουν αθροιστική επίδραση στον τουρισμό και την υγεία. Για να αντιληφθούμε το μέγεθος μιας τέτοιας μονάδας αρκεί να αναφέρουμε ότι μία γεώτρηση μπορεί να παράγει ηλεκτρική ενέργεια περίπου 3MW και χρειάζεται μία δεύτερη γεώτρηση για επανεισαγωγή του ρευστού σε απόσταση μερικών εκατοντάδων μέτρων από την πρώτη. Άρα μιλάμε για πολλές δεκάδες γεωτρήσεις και τις αντίστοιχες σωληνώσεις διασπαρμένες σε μια περιοχή αρκετών τετραγωνικών χιλιομέτρων γύρω από το εργοστάσιο παραγωγής. Επιπλέον πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι οι παραγωγικές γεωτρήσεις μετά από κάποιο χρονικό διάστημα βουλώνουν και χρειάζονται αντικατάσταση. Αντίστοιχα υπερβολικό είναι και το μέγεθος αιολικού πάρκου με 80 ανεμογεννήτριες διασπαρμένες στις κορυφογραμμές του νησιού.
- Γεωθερμική ενέργεια – διάκριση σε κατηγορίες και
περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Η γεωθερμική ενέργεια διακρίνεται σε «τοπικής σημασίας» ή χαμηλής ενθαλπίας που αφορά τα ζεστά νερά με θερμοκρασία έως 90ο C και σε «εθνικής σημασίας» ή υψηλής ενθαλπίας που αφορά ατμό με υψηλή πίεση και θερμοκρασία. Το γεωθερμικό πεδίο της Μήλου είναι πλούσιο και στις δύο κατηγορίες.
Α. Γεωθερμία τοπικής σημασίας
Είναι μια ήπια μορφή ενέργειας η εκμετάλλευση της οποίας γίνεται με απλές υδρογεωτρήσεις μικρού βάθους. Είναι κατάλληλη για θερμικές χρήσεις όπως αφαλάτωση νερού, τηλεθέρμανση οικισμών, ξηραντήρια, θερμοκήπια κλπ. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμα και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μικρής ισχύος. Μοναδική επίπτωση στο περιβάλλον είναι οι σωληνώσεις και η μονάδα παραγωγής, που είναι εγκαταστάσεις μικρής κλίμακας. Στο νησί μας έγινε μια προσπάθεια για την αξιοποίηση αυτού του δυναμικού στην περιοχή Βουνάλια κατά την περίοδο 2001 έως 2004 στα πλαίσια Ευρωπαϊκού Προγράμματος. Οι ερευνητικές γεωτρήσεις εξασφάλισαν πλούσιο δυναμικό και την άδεια έρευνας και εκμετάλλευσης στην Δημοτική Αναπτυξιακή Επιχείρηση του Δήμου. Δυστυχώς, μετά τη λήξη του προγράμματος το 2009, ο Δήμος δεν προκήρυξε καμία πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για επενδυτές ούτε ανανέωσε την άδεια για το πεδίο, με αποτέλεσμα αυτή να λήξει και το δυναμικό να παραμένει μέχρι σήμερα ανεκμετάλλευτο. Μια νέα ευκαιρία για την αξιοποίηση του πεδίου δίνει ο νέος νόμος που ισχύει από τον Μάρτιο 2019, και ελπίζουμε να την αξιοποιήσει η νέα Δημοτική Αρχή.
Β. Γεωθερμία Εθνικής σημασίας
Η γεωθερμία υψηλής ενθαλπίας δεν ανήκει στην κατηγορία των ήπιων μορφών ενέργειας επειδή έχει υψηλές πιέσεις και θερμοκρασίες. Τόσο υψηλές που μπορεί να προκαλέσει και ατυχήματα. Η εμπειρία από την εκμετάλλευση στην Ευρώπη και σε άλλα μέρη του κόσμου είναι μακροχρόνια, άρα οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις και οι κίνδυνοι έχουν μελετηθεί αρκετά. Όμως κάθε γεωθερμικό πεδίο έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά όπως είναι το βάθος του ταμιευτήρα, η γεωλογία της περιοχής και η σύσταση του ατμού. Ειδικά για τη Μήλο οι ιδιαίτερες συνθήκες που δημιουργούν πρόβλημα είναι:
Α. Το πεδίο βρίσκεται στην κατοικημένη περιοχή του νησιού, και πρακτικά μέσα στην οικιστική ζώνη.
Β. Η σύσταση του ατμού είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένη με τοξικές ουσίες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, όπως έδειξαν οι αναλύσεις που έγιναν στο παρελθόν. Η τεχνολογία κλειστού κυκλώματος δεν παρουσιάζει διαρροές κατά την λειτουργία, ωστόσο δεν μπορούμε να αποκλείσουμε αστοχίες κατά την διάνοιξη των γεωτρήσεων.
Γ. Το βάθος του ταμιευτήρα είναι μικρό και η μορφολογία του εδάφους γεμάτη γεωλογικά ρήγματα λόγω της ηφαιστειακής προέλευσης.
Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που μπορούμε να αναφέρουμε είναι:
Α. Χρήση εκτεταμένων εκτάσεων γης από τις γεωτρήσεις, τις σωληνώσεις και το εργοστάσιο παραγωγής.
Β. Θόρυβος από την λειτουργία των εγκαταστάσεων.
Γ. Διάθεση στερεών αποβλήτων από το γεωθερμικό ρευστό.
Δ. Πιθανότητα πρόκλησης τοπικής σεισμικής δραστηριότητας λόγω της μεταβολής των πιέσεων στο υπέδαφος από την επανεισαγωγή του ρευστού. Για το θέμα αυτό υπάρχει εκτενής τεκμηρίωση στο διαδίκτυο (αναζήτηση: geothermal energy and seismic activity).
Κλείνοντας το θέμα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων θα σας θυμίσω όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1990 έσκασε η γεώτρηση στον Άγιο Νεκτάριο και έβγαζε ατμό ανεξέλεγκτα. Εάν κάτι τέτοιο συνέβαινε σήμερα, ποιός θα αποζημίωνε τους κατοίκους για την υγεία τους και την απώλεια τουριστικού εισοδήματος;
- Αιολικά πάρκα και περιβάλλον
Οι ανεμογεννήτριες όταν είναι λίγες και εγκατεστημένες μακριά από κατοικημένες περιοχές δεν αποτελούν πρόβλημα. Όμως όταν μιλάμε για αιολικά πάρκα δεκάδων ανεμογεννητριών τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Ειδικότερα στις Κυκλάδες που είναι μικρά νησιά με ευαίσθητο περιβάλλον, πολλά προστατευόμενα είδη και κύρια δραστηριότητα τον τουρισμό δεν θα έπρεπε να μιλάμε για μεγάλα αιολικά πάρκα. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι:
Α. Αισθητική παρενόχληση στο τοπίο.
Β. Θόρυβος από τα πτερύγια που μεταφέρεται σε απόσταση χιλιομέτρων λόγω της θέσης των Α/Γ σε κορυφογραμμές.
Γ. Διάνοιξη δρόμων μεγάλου πλάτους για την μεταφορά και εγκατάσταση των Α/Γ.
Δ. Παρενόχληση και συχνά θανάτωση πτηνών από τα πτερύγια. Το πρόβλημα αυτό είναι σοβαρό όταν στην περιοχή ζουν προστατευόμενα είδη.
Συμπεράσματα
Από όσα αναφέραμε είναι σαφές ότι τα νησιά μας δεν μπορούν και δεν πρέπει να μετατραπούν σε πάρκα παραγωγής ενέργειας για λόγους βιώσιμης και ισόρροπης ανάπτυξης. Όμως κάθε νησί πρέπει να συνεισφέρει στην ενέργεια που καταναλώνει αξιοποιώντας τις ΑΠΕ που είναι διαθέσιμες στα πλαίσια της φέρουσας ικανότητας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Το όφελος δεν θα είναι οι λίγες θέσεις εργασίας και τα έσοδα του Δήμου, αλλά ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μας.
Σοφικίτης Θεμιστοκλής
Τεχνολόγος Ηλεκτρολόγος & Ενεργειακός Μηχανικός
Μέλος Δημοτικής Επιτροπής για την Ενέργεια και τις ΑΠΕ
