Τα ξενικά είδη που «εισβάλλουν» στις ελληνικές θάλασσες και το πώς επηρεάζουν το οικοσύστημα και τον ίδιο τον άνθρωπο επιχειρεί να «χαρτογραφήσει» για το CNN Greece η Αναστασία Μήλιου, Διευθύντρια Έρευνας του Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος». Παράλληλα, δίνει μία άλλη διάσταση στο ζήτημα, προτείνοντας λύσεις που μπορούν να αντιστρέψουν την κατάσταση προς όφελος και του περιβάλλοντος αλλά και της οικονομίας, ενώ απαντά και για το φαινόμενο «έξαρσης» των μεδουσών. 

Η εισβολή των ξένων ειδών στα ελληνικά θαλάσσια νερά είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται εδώ και πολλές δεκαετίες και συμβαίνει κυρίως από φυσικές διεργασίες αλλά και λόγω της ανθρώπινης αμέλειας.

Το πρόβλημα έγινε εντονότερο όταν έγινε η διαπλάτυνση της Διώρυγας του Σουέζ, το 2015. Αυτό είχε ως αποτέλεσμανα κινείται πιο πολύ νερό, γεγονός που έκανε πιο εύκολο τον δρόμο για τα είδη να «μεταναστεύουν». Ενδεικτικά, 1000 ξενικά είδη έχουν καταγραφεί στη Μεσόγειο. 

Οι θαλάσσιοι «εισβολείς» εισέρχονται στα νερά και λόγω του μεγάλου αριθμού εμπορικών πλοίων που ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο και είναι πιθανό να "κουβαλήσουν" μαζί τους στον δρόμο της επιστροφής ψάρια τα οποία ζουν ακόμα και στα νερά της Λατινικής Αμερικής.

Όπως εξηγεί η κα. Μήλιου, σε πολλές χώρες υπάρχουν αυστηροί έλεγχοι οι οποίοι απαγορεύουν στα πλοία να αδειάζουν νερό προερχόμενο από ξένες θάλασσες, ωστόσο στην Ελλάδα δεν υπάρχει αυστηρό πλαίσιο που να ορίζει κάτι αντίστοιχο.

(Η Διευθύντρια Έρευνας του Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», Αναστασία Μήλιου)

Από τις αιτίες ασφαλώς δεν θα μπορούσε να λείπει και άνθρωπος: «Ναι μεν αλλάζουν τα οικοσυστήματα, ναι μεν έχουμε αλλαγή λόγω των εισβολικών ειδών αλλά ο βασικός παράγοντας που αλλάζει τις θάλασσές μας είναι ο άνθρωπος. Είτε αυτό έχει να κάνει με την αλιεία ή την καταστροφική μορφή αυτής, είτε έχει να κάνει με την ρύπανση», σημειώνει η κα. Μήλιου.

Τι είναι ξένο είδος;

Ως ξένο θαλάσσιο είδος χαρακτηρίζουμε αυτό που δεν έχει προηγουμένως παρατηρηθεί στα ελληνικά νερά. Το λεοντόψαρο, για παράδειγμα, είναι ένα πρόσφατο είδος το οποίο άρχισε να εμφανίζεται εδώ και λίγα χρόνια και σιγά-σιγά οι ερευνητές το παρατηρούν να ανεβαίνει προς τα βόρεια, στο Αιγαίο.

Αυτό είναι ένα αρκετά σοβαρό πρόβλημα στην Κύπρο, όπου το ψάρι βρίσκεται σε μεγάλη αφθονία, σύμφωνα με την κα. Μήλιου, η οποία αναφέρει ότι έχουν ξεκινήσει πλέον κάποια προγράμματα για την αλίευσή του.

Υπάρχουν επικίνδυνα ή δηλητηριώδη ψάρια;

Το μόνο δηλητηριώδες είδος στα νερά μας είναι ο λαγοκέφαλος, εξηγεί στο CNN Greece η Αναστασία Μήλιου, η οποία φαίνεται καθησυχαστική στο ερώτημα εάν υπάρχει κίνδυνος να καταναλωθεί από αμέλεια.

Όπως τονίζει, όταν πρωτοεμφανίστηκε το είδος στις ελληνικές θάλασσες, έγινε μια συντονισμένη κίνηση ενημέρωσης από το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. Οι ψαράδες γνωρίζουν τι έχουν στα δίκτυα τους και είναι σχεδόν απίθανονα φτάσει το είδος στο πιάτο του καταναλωτή.

«Απειλή» για το οικοσύστημα;

Ένα εύλογο ερώτημα είναι το πόσο επηρεάζει το οικοσύστημα αλλά και τα ελληνικά είδη, η εισβολή των «ξένων».  Σύμφωνα με τη κα. Μήλιου:

Το εισβολικό είδος, παίρνει τον χώρο του ντόπιου. Κάποια από αυτά, βρίσκονται σε μικρούς πληθυσμός με αποτέλεσμα να μην επηρεάζεται ο άνθρωπος ή το οικοσύστημα, κάποια άλλα ωστόσο αναπτύσσονται πάρα πολύ. Για παράδειγμα, υπάρχουν κάποια είδη φυκιών που όντως έχουν αλλάξει την ισορροπία του οικοσυστήματος. Συχνά έχουν μια έξαρση όταν ξεκινήσουν να εξαπλώνονται ωστόσο, μετά από λίγα χρόνια βλέπουμε πως αυτό κάπως εξομαλύνεται.

«Δεν θεωρώ ότι είναι τόσο επιβαρυμένη η θάλασσα. Τα εισβολικά είδη είναι το μικρότερο από τα προβλήματα. Μέσα σε 40 χρόνια καταφέραμε να κάνουμε τέτοια ζημιά, όση δεν έγινε μέσα σε πολλές χιλιάδες χρόνια», σημειώνει με νόημα.

«Είναι μέρος της πραγματικότητας μας»

Πλέον, τα ξένα είδη είναι ένα μέρος της πραγματικότητάς μας. Πρέπει να το αποδεχτούμε και να το αξιοποιήσουμε, να μάθουμε να συνυπάρχουμε. Αυτό είναι το μήνυμα που στέλνει η  Διευθύντρια του «Αρχιπέλαγος», δίνοντας στο πρόβλημα μία... λύση. 

«Δεν υπάρχει μέθοδος ή πρακτική ή κάτι άλλο που μπορεί να περιορίσει την ανάπτυξη των εισβολικών ειδών, πέρα από αυτό που προτείνουμε και προωθούμε σε πολλές περιοχές: Να εντάξετε τα είδη που έχουν εμπορική αξία και τρώγονται στο μενού. Προτιμούμε να ενθαρρύνουμε τους ψαράδες να ψαρεύουν είδη που θέλουμε να αφαιρέσουμε από το οικοσύστημα.

Υπάρχουν όμως και πολλά είδη που τρώγονται άρα δημιουργούν νέο εισόδημα για τους ψαράδες και ένα νέο προϊόν προς κατανάλωση, οπότε δεν είναι όλα τόσο αρνητικά. 

Εμείς σαν άνθρωποι έχουμε προκαλέσει μία έντονη υπεραλίευση, άρα μειώνονται τα ντόπια είδη. Από την άλλη, δεν έχουμε μάθει ακόμα να ψαρεύουμε επαρκώς τα ξένα είδη. Υπάρχουν είδη που μπορεί να αλιευτούν και να τα φάνε οι ψαράδες, ωστόσο δεν υπάρχει κόσμος που τα αγοράζει.

Ακόμα χρειαζόμαστε δουλειά για να μάθουμε ποια είναι τα νέα είδη, πώς τρώγονται…», λέει η Αναστασία Μήλιου.