Στη νοτιοανατολική Μήλο, υπάρχει ένας τόπος γεμάτος μνήμες που βρίσκεται μακριά από το τουριστικό ραντάρ.

Το Σαρακίνικο, το Κλέφτικο, ο Αδάμαντας, η Πλάκα, το Κλήμα (που πρόσφατα ανακηρύχθηκε ένας από τους ωραιότερους δρόμους του κόσμου), ακόμα και το πιο κακοτράχαλο Τσιγκράδο. Η Μήλος έχει τόσο πολλά εντυπωσιακά μέρη που «πρέπει» να δεις, ώστε μπαίνεις σε μία αγχωτική διαδικασία κυνηγιού εμπειριών που μοιάζει περισσότερο με συλλογή αυτοκόλλητων Panini.

Αν, λοιπόν, η βόρεια, η νότια και (λιγότερο) η ανατολική Μήλος είναι ξεκάθαρα μέρος αυτών των οδηγιών χρήσης του νησιού, στα ανατολικά υπάρχει ένα μόνο μέρος που ίσα που χωράει στο περιθώριο των τουριστικών οδηγών. Πρόκειται για το μέρος όπου άλλοτε βρίσκονταν τα θειωρυχεία της Μήλου. Ένα μέρος που κερδίζει το μεγαλύτερο μέρος της γοητείας του ακριβώς επειδή είναι αναξιοποίητο.

Η ιστορία του θειωρυχείου

Η ηφαιστειακή δραστηριότητα που ούτως ή άλλως δημιούργησε τη Μήλο έχει κάνει το νησί πλούσιο σε πετρώματα και κοιτάσματα. Μεταξύ πολλών άλλων, υπάρχουν και τα πλούσια κοιτάσματα θείου, η εκμετάλλευση των οποίων φαίνεται ότι είχε ξεκινήσει από την αρχαιότητα, επανεκκίνησε στα μέσα του 19ου αιώνα και κορυφώθηκε τη δεκαετία του 1930 με την κατασκευή των τεράστιων εγκαταστάσεων που σώζονται πια ως ερείπια.

Τα θειωρυχεία βρίσκονταν σε πλήρη λειτουργία έκτοτε με διάφορες όμως διακοπές κατά καιρούς. Οι συνθήκες διαβίωσης ήταν πολύ σκληρές για τους εργάτες οι οποίοι μάλιστα αναγκάζονταν να μείνουν σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους εντός του θειωρυχείου. Τα ατυχήματα ήταν συχνά και ο όγκος της εργασίας δυσβάσταχτος και κακοπληρωμένος.

Στην πορεία των χρόνων φάνηκε ότι η εξόρυξη του θείου δεν ήταν ιδιαίτερα επικερδής ιδιαίτερα από τη στιγμή που η τιμή του έπεσε κατακόρυφα όταν το θείο έγινε πια παραπροϊόν αποθείωσης πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ένας φύλακας παρέμενε στην περιοχή μέχρι που το 1978 η εταιρεία έκλεισε οριστικά και το τοπίο αφέθηκε πια οριστικά στον χρόνο.
Θειωρυχεία Μήλου

Η επίσκεψη στον χώρο

Όταν πήραμε την απόφαση να επισκεφτούμε τα θειωρυχεία είχαμε δύο βασικές πληροφορίες που έπρεπε να επεξεργαστούμε: α) αυτό που επρόκειτο να ζήσουμε θα ήταν μία μοναδική εμπειρία και β) με το συμβατικό αυτοκίνητο η πορεία προς τα εκεί θα ήταν στην καλύτερη περιπετειώδης. Αληθή και τα δύο.

Όσο απομακρυνόμασταν από τον Αδάμαντα κατευθυνόμενοι προς το Θειωρυχείο τόσο λιγότερα ήταν και τα αυτοκίνητα που βλέπαμε. Από ένα σημείο και μετά είχαν πια εξαφανιστεί. Το τοπίο γινόταν όλο και πιο ακατέργαστο και ο χωματόδρομος που οδηγούσε στις εγκαταστάσεις κακοτράχαλος.

Η βαριά μυρωδιά από το θειάφι είχε αρχίσει ήδη να γίνεται αισθητή. Στο απότομο κατέβασμα από τον λόφο και μία στροφή αφού αντικρύσεις τη θάλασσα είναι η πρώτη φορά που βλέπεις από κάτω σου μία μοναδική εικόνα.

Κοιτώντας στα δεξιά μας ένα πανύψηλο κουφάρι βιομηχανικού κτιρίου χτισμένο πάνω σε μία απότομη πλαγιά. Τόσο μεγάλο που σου προκαλεί δέος. Ακριβώς μπροστά του μία αμμώδης παραλία με τα κλασικά κυκλαδίτικα νερά. Από τις λίγες φορές που είσαι στις Κυκλάδες και η θάλασσα έχει τη μικρότερη σημασία.

Σε όλη τη διάρκεια της παραμονής μας εκεί δεν εμφανίστηκε κανείς άλλος. Μόνο 2-3 καράβια φορτωμένα με τουρίστες πέρασαν βιαστικά από την παραλία και χάθηκαν γρήγορα προς μέρη πιο ταιριαστά με το πακέτο της άνεσης και της χαλάρωσης που προσφέρει η Μήλος. Ένα βιομηχανικό κουφάρι γεμάτο με τις μνήμες και τον μόχθο βασανισμένων ανθρώπων δεν ταιριάζει ακριβώς με το κοκτέιλ τους.

Λίγα λεπτά και πολλή ταλαιπωρία αργότερα είχαμε φτάσει και εμείς επιτέλους στον χώρο. Το μάτι συνήθιζε στη μεγάλη εικόνα και άρχισε σιγά-σιγά να επικεντρώνεται στις λεπτομέρειες. Σκουριασμένα βαριά οχήματα, οι ράγες από τα βαγονέτα και ακριβώς απέναντι τα κτίρια της διοίκησης, τα δωμάτια των εργατών, το αναψυκτήριο και οι αποθήκες. Κάνοντας μία εξερεύνηση στον χώρο θα έβρισκες ακόμα παρατημένα εργαλεία, κούτες με τρόφιμα, σκουριασμένα κρεβάτια και στρώματα στα οποία κοιμούνταν οι εργάτες.

Χρονοκάψουλα, αλλά όχι μνήμη

Η δύσκολη πρόσβαση και η μη συμβατική ομορφιά του τοπίου είναι που έχουν αφήσει τον χώρο του θειωρυχείου μακριά από το τουριστικό ραντάρ. Έτσι, η ανθρώπινη παρέμβαση είναι ελάχιστη (τον χειμώνα φαντάζομαι μηδενική) και το μέρος μένει πλήρως αφημένο χωρίς να σου δίνει καν την εντύπωση ενός τόπου μνήμης.

Το τοπίο δεν έχει διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να αναδεικνύονται αυτά που θέλει να αναδείξει η εκάστοτε εποχή μέσω των διαφόρων εκπροσώπων της. Είναι ένα μέρος που σου δίνει την αίσθηση ότι το βρήκες ως ήταν ακριβώς τη στιγμή που αφέθηκε στον χρόνο ως απλή μαρτυρία ότι κάποτε φιλοξένησε την ανθρώπινη δραστηριότητα. Όπως λέει και ένα από τα γνωστότερα ποιήματα της αγγλικής γλώσσας, «Άλλο τίποτα δεν μένει. Γύρω από τη φθορά των κολοσσιαίων ερειπίων».

Νίκος Σταματίνης

 Πηγή:reader.gr